غبارپوشیده برچهره سیستان
در روزهایی که گرما در بسیاری از مناطق کشور بیداد می کند و برخی از نقاط سرزمین نیز زیر رگبارهای تند نزولات آسمانی با هراس سیل و سیلاب روزگار می گذراند ، منطقه سیستان و مردم رنج کشیده آن سامان با مشکل مضاعف و البته مزمن درگیر هستند.اخبار و گزارش های رسانه های رسمی حاکی از آن هست که علاوه بر گرم شدن هوا در این مناطق ، بادهای موسمی ۱۲۰ روزه سیستان علی رغم خیری که در گذشته برای مردم منطقه داشته ، اکنون جز مصیبت ارمغانی ندارد.
بر پایه گزارش های مردمی ، در گذشته به دلیل پر آب بودن دریاچه هامون ، بادهای موسمی سیستان زندگی مردم منطقه را خوشایندمی کرده است:
“به گفته شماری از مردم سیستان ، بادهای ۱۲۰ روزه در گذشته های نه چندان دور، پیش از خشکسالی ، نعمت بزرگی برای مردم این منطقه و شهرها و روستاهای مرکزی استان به ویژه زاهدان محسوب می شد و هوای منطقه را در بهار و تابستان دلپذیر و خنک می کرد به طوری که شب های زاهدان معروف بود و اکنون بسیاری از کسانی که گذشته این منطقه را تجربه کرده اند حسرت شب های ۲۰ سال پیش سیستان و زاهدان را می خورند.
یکی از شهروندان سیستانی ساکن زاهدان در همین ارتباط گفت: پُرآبی هامون و وزش بادهای ۱۲۰ روزه چنان تاثیر مثبت و مفیدی داشت که هوای زاهدان را بی نظیر یا حداقل کم نظیر می‌کرد، هامون و بادهای ۱۲۰ روزه همچون کولر آبی برای سیستان و زاهدان عمل می‌کردند.
وی افزود: بادهای ۱۲۰ روزه نه تنها تاثیر زیادی بر هوای منطقه داشت بلکه در توسعه و گسترش کشاورزی و دامداری نیز موثر بود.”
بر پایه گزارش رسانه ها و به نقل از کارشناسان و مطلعین ؛ “بادهای موسمی ۱۲۰ روزه سیستان که معمولا از اواخر اردیبهشت تا پایان شهریور مناطق شمالی و بعضا مرکزی سیستان و بلوچستان را تحت تاثیر قرار می‌دهد از گذشته‌های دور بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ روز بطول می‌انجامید اما اکنون با بروز خشکسالی‌های ۲ دهه گذشته حتی تا ۱۶۰ روز هم به درازا می‌کشد. این بادها علاوه بر فرسایش خاک در منطقه سیستان، مشکلات و معضلات متعددی را برای مردم بوجود می آورند.
بادهای ۱۲۰ روزه از مشهورترین و اثرگذارترین بادهای محلی ایران محسوب می‌شود که بخش شرقی کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد، وجود رسوبات ریزدانه باعث شده تا با وزش بادهای ملایم به حرکت درآیند و بستر بسیار مناسبی برای طوفان‌های گرد و خاک و ماسه فراهم کنند به طوری که تاکنون خسارت‌های زیادی بر منطقه سیستان تحمیل کرده و امنیت شهرها و روستاها را تحت تاثیر قرار داده و مشکلات و معضلات متعددی از جمله مهاجرت مردم و خالی شدن روستاهای منطقه از سکنه، پُر شدن انهار، رودخانه‌ها و مخازن طبیعی چاه نیمه‌ها، گسترش بیماری‌های مختلف بویژه چشمی، تنفسی و ریوی (سیستان در رتبه نخست بیماری سل قرار دارد)، بسته شدن راه های ارتباطی و لغو و تاخیر پرواز هواپیماها و غیره را موجب شده است.
به گفته کارشناسان زیست محیطی ، بروز خشکسالی، قطع آب رودخانه هیرمند و خشک شدن تالاب بین‌المللی هامون تاثیر فرسایش بادهای ۱۲۰ روزه سیستان را افزایش داده است”.
گرچه دربیان رسمی پیرامون وضعیت موجود ،از کاهش سهمیه ایران از هامون و خشکسالی های اخیر ، در توجیه معضل موجود استفاده می شود لیکن در ایجاد این شرایط ، دست اندازی به محیط زیست و نیز غافل ماندن از پیاده سازی طرح هایی که از ظرفیت های مثبت شرایط جوی و طبیعی بهره برده شود ، نباید گذشت.
اگرهمسایه شرقی در رساندن آب به هامون بی مهری می کند ، بی تردید از بی تدبیری ماست .اگر بگوییم بهره نامناسب از منابع آبی دیگر نیز در خشکسالی های اخیر موثر هست اغراق نکرده ایم و اگر بگوییم در بهره وری از منابع دیگر منطقه — که می توانست دربهترکردن زندگی مردم موثر باشد ، کاهلی کرده ایم پر بیراه نرفته ایم!
اکنون این مردم ، تنها با طبیعت خشن کویری رو به رو نیستند بلکه در دام بی تدبیری های اعمال شده نیز اسیرند! این که ازین پس چه می شود کرد تا زندگی ساکنان سیستان بدتر نشود ، به کارعلمی و تصمیم قاطع نیاز است. با امروز و فردا کردن خطر یک مهاجرت اجباری وجوددارد. باید هرچه زودتر دست بکارشد.